اين اينترنت گران است؟

رابطه بین بازیگران اصلی بازار اینترنت ایران موضوع بخش دوم میزگرد دنیای اقتصاد است که بخش نخست آن دیروز در همین صفحه منتشر شد.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)،در بخش دوم و پایانی این میزگرد داوود زارعیان مدیر روابط عمومی شرکت مخابرات (هم اکنون معاون ارتباطی شرکت مخابرات)، حسن رضوانی معاون نظارت و اعمال مقررات رگولاتوری، محمد حسن شانه ساز زاده عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی و نماینده شرکت‌های ندا و عليرضا اصغريان، مدير كل نظارت بر سرويس‌هاي فناوري اطلاعات رگولاتوري بحث‌های داغی را درباره وضعیت بازار اینترنت در ایران مطرح می‌کنند که می‌خوانید:

بهتر است کمی به چالش‌های دیگر توسعه اینترنت در کشور بپردازیم. نخستین موضوع نگاه متفاوت به ایتنرنت از سوی نهادهای دولتی است. مثلا در یک دوره توسعه اينترنت جهانی مبنا قرار می‌گیرد و در یک دوره توسعه اینترنت ملی. چرا یک نگاه مشترک به توسعه در این بخش نداریم؟

زارعيان: درست است. در اين حوزه نظر دولت‌، نهادها، مجلس،نهادهاي قانونگذار موازي و.. مباحث متعددي را در كشور به وجود آورده است. يكي از دلايل اصلي رقابتي نشدن بازار اينترنت كشور وجود نهادهاي متعدد تصميم‌گير و سردرگمی بازار اینترنت است.

۸ سال پيش شوراي عالي فناوري اطلاعات را تشکیل دادیم، اين شورا چه كاركرد؟ اصلاكسي متوجه آمدن و رفتن اين شورا شد؟ حالا بعد از اين همه سال و وجود شوراهاي مشابه به اين نتيجه رسيديم كه شوراي عالي فضاي مجازي را تشكيل دهيم. معني وجود اين شوراها اين است كه ما هنوز در قانون‌گذاري و تصميم‌گيري به نقطه نهايي نرسيديم. شوراي عالي اطلاع‌رساني، شوراي عالي فناوري اطلاعات سازمان فناوري اطلاعات، شركت زيرساخت، شركت مخابرات، شوراي عالي فضاي مجازي، شوراي رقابت، سازمان تنظيم مقررات و... هر كدام گوشه‌اي از حوزه اينترنت كشور را گرفته‌اند.

رضواني: اينكه به حضور متوليان بي‌شمار در اين حوزه اشاره مي‌شود، كاملا درست است. اما متاسفانه در اين بين نيز اپراتورهاي فعال در حوزه به دنبال حل اين مشكل و ايجاد يك رقابت سالم نيستند. در اين اوضاع همه به دنبال سودجويي هستند.

البته کسب سود و رقابت که اشکالی ندارد؟

رضواني: درست است؛ ولي كسب سود با سودجويي كاملا متفاوت است. رقابت سالم تعريف دارد. رقابت به معني حذف ديگري از بازار نيست. رقابت به معناي ساده يعني اپراتوري سرويس‌ و خدمات خود را به بهترين شكل ارائه كند و از سيستم پشتيباني با كيفيتي نيز برخوردار باشد نه اينكه براي به دست آوردن مشتري بيشتر اقداماتي را انجام دهد كه منجر به حذف رقيب خود از بازار شود.

نبايد فضا به گونه‌اي باشد كه مخابرات بخواهد شركت‌هاي ندا را حذف كند و شركت‌هاي ندا به فكر حذف خودشان باشند.حالا هم گفته مي‌شود اگر رگولاتوري نباشد همه چيز حل مي‌شود. شركت‌هاي ندا و مخابرات پروانه فعاليت خود را از چه نهادي گرفته‌اند؟ اين يك قرار داد بين رگولاتوري و اپراتورهاي اينترنتي در كشور است بايد هر دو طرف به قرارداد خود متعهد باشند.

در حال حاضر اين تعهد از سوي شركت مخابرات و شركت‌هاي ندا ديده مي‌شود؟

رضواني: خير. در برخي مسائل اين دو ارگان وقتي مي‌بينند تصميمي به نفع‌شان نيست به سمت ارگاني مانند شوراي رقابت مي‌روند. با پرداخت هزينه بسيار، اين شورا را تحريك مي‌كنند كه مثلا جلوي يك مصوبه صادر شده گرفته شود. مجموعه اين كارها باعث مي‌شود كه رقابت در اين بازار به نقطه بلوغ نرسد. اپراتورها حاضر نيستند براساس پروانه و وظايفشان عمل كنند. حالا همين افرادي كه از اضافه شدن شوراي عالي فضاي مجازي به تصميم‌گيران اين حوزه انتقاداتي وارد مي‌كنند بسيار هم خوشحال هستند چرا كه در اين بازار آشفته مي‌توانند سود خودشان را كسب كنند.

این رقابت ناسالم ناشی از ضعف شما در قانونگذاری نیست؟

رضواني: به هيچ وجه. وقتي ما شاهد يك بازار رقابت ناسالم بين شركت‌هاي ندا و مخابرات بوديم يك آيين نامه تعاملي را زير نظر هر دو نهاد تهيه كرديم. در اين آيين‌نامه تعاملي، منافع دو طرف ديده شده و هر كدام مرتكب تخلفي در اين حوزه شوند بايد به يكديگر جريمه‌هايي را پرداخت كنند. ما تمام نكات براي رقابت سالم و تعامل سالم بين اين دو اپراتور را انجام داديم، تا بخش فناوري اطلاعات كشور توسعه پيدا كند. در حال حاضر ما نزديك به ۲ ميليون پورت دايري اينترنت پرسرعت داريم. اين ميزان براي ما افتخاري نيست چرا كه اين تعداد بايد به ۲۰ميليون پورت رسيده باشد، اما متاسفانه چنين موانعي اجازه رشد را گرفته است.

يكي از مشكلاتي كه در حال حاضر كاربران با آن روبه‌رو هستند اين است كه از آنها قدرت انتخاب يك سرويس گرفته شده است. يعني در يك منطقه تنها چند يا يك اپراتور ارائه سرويس مي‌دهند.

رضواني: اگر مصوبات سازمان به درستي اجرا مي‌شد با اين مشكلات مواجه نبوديم.

زارعيان: از کجا مشخص است که مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات، مصوبات کارشناسی شده است؟ همچنين از کجا مشخص است که دیدگاه‌های مابه عنوان یک اپراتور دیدگاه‌های کارشناسی شده است؟ آقای رضوانی به نكته خوبي اشاره کردند، اما باز توپ را در زمین اپراتورها انداختند. داستان اینجاست که در کشوری که پایه و اساس کار چندگانه است، تصمیمات گرفته شده مرتبا در حال تغییر است. کمیسیون تنظیم مقررات دارای بازوهای قو ی کارشناسی نیست و بسیاری ازمصوباتی که در حوزه‌های مختلف تصویب می‌شود همدیگر را نقض می‌کند، در چنين شرايطي مسوولاني چون آقای رضوانی چندان نمي‌توانند پیگیر مشكلات توسعه اينترنت در كشور باشند.

ما هنوز در بحث تعرفه‌گذاری در بخش بازار آي‌تي به نتیجه نرسیدیم. هنوز شوراي رقابت مي‌گويد من تصميم‌گير هستم و از سوي ديگر كمیسيون سازمان تنظيم خود را تصميم‌گير نهايي معرفي مي‌كند. به اعتقاد من نه مخابرات قصد قانون‌گريزي دارد و نه شركت‌هاي ندا. اما راه‌هاي فرار از قوانين حوزه به دليل ساختار غلط آن شرايط حال حاضر را

به وجود آورده است.

به جز مشكلات قانوني و متولي‌گري بي‌شمار كه در اين حوزه وجود دارد. يكي ديگر از انتقاداتي كه شركت‌هاي ندا پيوسته به آن اشاره دارند اين است كه مخابرات به اين شركت‌ها اجازه توسعه شبكه‌شان را در برخي مناطق مخابراتي نمي‌دهد. شركت‌هاي ندا به دليل اينكه مخابرات منابع اصلي ارتباطي را در اختيار دارد مجبور به پرداخت هزينه اجاره فضا، تجهيزات، حق رانژه و... مي‌شوند. حتي به دليل قدرتي كه اين شركت دارد برخي قوانين كنار گذاشته مي‌شود. به نظر شما رفتارهاي انحصارگر مخابرات، يكي ديگر از دلايل عدم توسعه اينترنت در كشور نيست؟

زارعیان: اين‌گونه نيست. ما هيچ‌گاه قوانين را كنار نمي‌گذاريم و براساس آن قانوني كه در جامعه‌ حاكم است عمل مي‌كنيم. من بارها در جلساتي كه با شركت‌هاي ندا داشتم اين نكته را ذكر كرده‌ام كه مخابرات را هم جزو شركت‌هاي ندا به حساب بياورند.

شركت‌هاي ندا از ما مي‌خواهند كه مخابرات يكسري فعاليت‌ها را براي آنها انجام دهد بدون اينكه از اين گروه هزينه‌اي دريافت كند. اين شركت‌ها مي‌خواهند برخي از هزينه‌هايي كه پرداخت مي‌كنند با گذشت زمان تغيير پيدا نكند. واقعا اين درخواست‌ها شدني نيست.

برخي كارهايي كه شركت‌هاي ندا از مخابرات مي‌خواهند واقعا براي ما صرفه اقتصادي ندارد. به نظر من مشكل برچسبي نيست كه به ما چسبيده شده مشكل اين است كه رابطه بين مخابرات و شركت‌هاي ندا از ابتدا درست تعريف نشده است. بازار اينترنت ما با توجه به درخواست‌هاي آن بسيار گسترده است اين بازار بايد بين همه بازيگران اين حوزه به صورت مساوي تقسيم شود. بارها گفته‌ايم كه سهم شركت‌هاي ندا از اين بازار بايد حفظ شود اما مخابرات كه نبايد هزينه رانژه شدن خطوط اين گروه يا تبليغات آنها را بپردازد.

اما با رفتارهايي كه بعد از خصوصي‌سازي از سوي مخابرات ديده شده اين شبهه به وجود آمده كه مخابرات با توجه به خصوصي شدن از قوانين حال حاضر به نفع خود استفاده مي‌كند.

زارعيان: چه سوءاستفاده‌اي؟ اين قانون كه براي مخابرات تصويب نشده است كه بخواهيم از آن به نفع خودمان استفاده كنيم. این قانون برای شرکت‌های مشمول اصل ۴۴ است که مخابرات هم یکی از آنها است.

شانه‌ساززاده: در ابتدا بگويم كه خواهشا حرفاي بنده را در اين ميزگرد به دل نگيريد. من به عنون نماينده سازمان نظام صنفي در اين جلسه حضور پيدا كرده‌ام نه شركت شاتل بنابراين اينترنت شرکت شاتل را قطع نكنيد.( خنده حضار)
اگر بخواهيم روراست باشيم بايد بگويم كه سازمان تنظيم مقررات يك سازمان جديد و نوپايي است كه در گرفتن برخي تصميم‌گيري‌ها بسيار خوب عمل كرده است. به عنوان مثال براي تصويب مصوبه ۹۷ كميسيون سازمان، تعامل دوطرفه‌اي بين شركت‌هاي ندا، مخابرات و اين سازمان وجود داشت. اما وقتي اين مصوبه به بازيگران اين بازار ابلاغ شد، شاهد يكسري بحث‌ها، تهديدها و قانون‌گريزي‌هايي در لايه‌ اجراي شركت مخابرات بوديم.

لایه ارشد شرکت مخابرات ایران، آنقدر هوشمند است که می‌داند بازار DSL، يك درصد بازار فعاليتش را هم تشكيل نمي‌دهد. مشكل اين است كه شركت مخابرات در يك لايه بالای شرکت‌های ندا قرار می‌گیرد. يعني من براي ارائه سرويس خود بايد حتما به سراغ مخابرات بروم و ابتدا از او درخواست زيرساخت و تجهيزات لازم را داشته باشم. اين در حالي است كه خود مخابرات بدون اينكه به نهاد ديگري مراجعه كند تمام امكانات را در دست دارد و بدون پرداخت هزينه‌اي در كنار من دست به ارائه سرويس مي‌زند. اين شرايط امكان رقابت را براي ما سخت مي‌كند.

به اعتقاد من سازمان تنظيم‌ مقررات در برخي مواقع آن وظيفه‌اي كه دارد را انجام نمي‌دهد. براي مثال يك كاربر از سرويس ارائه شده توسط شركت من شكايت مي‌كند، بلافاصله سازمان تنظيم به من نامه‌اي ارسال مي‌كند كه اگر ظرف ۵ روز رضايت مشترك كسب نشود و همچنين اگر يك دليل قانع‌كننده براي مشكل در سرويس ارائه نكنم بعد از اخطار اول و دوم در نهايت با تعليق پروانه روبه‌روخواهم شد.

آيا تا به حال با شكايت كاربران نسبت به سرويس يك شركت، سازمان بعد از اخطارهاي لازم دستور به بسته شدن شركتي داده است؟

شانه‌ساززاده: پروانه شركت من در استان خوزستان به خاطر ۱۵۰ هزار تومان بدهي كه به شركت مخابرات داشته‌ام به حالت تعليق درآمد. شركت مخابرات به سازمان تنظيم اعلام كرده بود كه اين شركت بدهي خود را پرداخت نمي‌كند سازمان تنظيم هم بلافاصله پروانه اين شركت را به حالت تعليق درآورد. اما ما پيگیري‌هاي لازم را كرديم و مدارك مستندي را به سازمان تنظيم برديم، اين سازمان هم بعد از بررسي لازم تعليق فعاليت شركت را برداشت.

هميشه دليل اصلي مشكلات اينترنتي مخابرات است؟

شانه‌ساززاده: درحال حاضر مشتركي از من شكايت مي‌كند كه ۲۰ روز است تقاضاي دريافت سرويس را به شركت من تحويل داده، اما هنوز نتوانسته سرويس مورد نيازش را دريافت كند. بعد از اين اتفاق سازمان تنظيم با ارسال نامه‌اي از من مي‌خواهد كه پاسخ مشتري را بدهم. تنها مدركي كه مي‌توانم به سازمان ارائه كنم اين است كه شركت من درخواست تجهيزات لازم را از شركت مخابرات داشته اما اين شركت حاضر به فراهم كردن شرايط فعاليت من در يك منطقه مخابراتي نشده است.

به جز اين موضوع در اكثر مواقع كه مشتريان به سيستم پشتيباني شركت‌هاي اينترنتي تماس مي‌گيرند، تنها جوابي كه دريافت مي‌كنند اين است كه مشكل كندي و كيفيت پايين سرويس‌شان مربوط به مخابرات مي‌شود. از طرف ديگر هم وقتي با مخابرات تماس مي‌گيريم اين شركت هر گونه مشكل از سوي زيرساخت‌هاي مخابراتي را رد مي‌كند.
شانه‌ساززاده: تمام اين مشكلات به دليل عدم شفافيت در اين بازار است. چرا سازمان تنظيم مقررات فضا را شفاف نمي‌كند؟ اين سازمان تمام ابزارهاي مانيتورينگ را دارد.

اما برخي از شركت‌هاي ندا هم از عدم شفافيت در بازار اينترنت سوءاستفاده مي‌كنند. براي مثال برخي شركت‌ها عنوان مي‌كنند كه به دليل عدم نظارت صحيح روي بازار اينترنت از سوي سازمان تنظيم، بهترين راهكار برايشان اين است كه مشكلات را به گردن مخابرات بیندازند.

اصغريان: ما بالاخره نفهميديم كم كار هستيم يا پركار؟

از يك سو به ما مي‌گويند كه سازمان به خاطر ضعف در سرويس‌دهي شركت‌هاي مقصر را تعليق مي‌كند. از سوي ديگر گفته مي‌شود ما نظارت نمي‌كنيم.

شانه‌ساززاده: برخوردهاي سازمان تنظيم دوگانه است. شركت‌هاي ندا چون ضعيف هستند و سيلي خورشان خوب است، شما به آنها فشار مي‌آوريد. اما از سوي ديگر چون مخابرات يك شركت قوي است و به صراحت مي‌گويد كه مي‌توانم سرويس شركت‌هاي ندا را قطع كنم و هيچ‌كس هم نمي‌تواند كاري كند.

اصغريان: رفتارهاي سازمان دوگانه نيست. شركت‌هاي ندا يك پروانه دارند و بايد طبق آن پروانه عمل كنند. در غير اين صورت با بروز يك مشكل، بعد از ارسال اخطار اول و دوم با تعليق پروانه روبه‌رو خواهند شد.

تنها زبان مشترك سازمان با اپراتورها اول پروانه، دوم قوانين و مقررات حاكميتي است كه اپراتورها ملزم به رعايت آن هستند.

به نظر شما اين‌گونه رفتار با اپراتورهاي فعال در بازار اينترنت عادلانه است؟

اصغريان: عادل يا ناعادل بودن به چارچوب‌هايي برمي‌گردد كه بايد در خصوص آن بحث كنيم. شما فكر مي‌كنيد وقتي من از تعليق شركت‌هاي ندا حرف مي‌زنم، در يك شرايط مشابه نمي‌توانم پهناي باند شركت مخابرات را قطع كنم ؟
واقعا اين كار را مي‌كنيد؟

اصغريان: بله الان مي‌خواهيد زنگ بزنم و دستور به قطع پهناي باند اين شركت بدهم.

در برابر تعليق پروانه شركت‌هاي ندا تا كنون شركت مخابرات نيز با قطعي پهناي باند روبه‌رو شده است؟

اصغريان: نه اين اتفاق تاكنون نيفتاده است. اما به نظر شما عاقلانه است كه براي مثال من دستور قطع پهناي باند استان تهران را بدهم؟ اين كار را مي‌توانم انجام دهم؛ اما تبعات خاص خودش را دارد چرا كه اينترنت تمامي وزارتخانه‌ها، نهادها‌ و سازمان‌هاي دولتي يا خصوصي قطع شده و همه چيز به هم مي‌ريزد.

تعليق شركت‌هاي ندا هيچ تبعاتي به همراه ندارد؟

اصغريان: شرايط تعليق با قطع پهناي باند متفاوت است. شما از كجا مي‌دانيد كه شركت مخابرات با تعليق از سوي ما روبه‌رو بوده است يا خير؟ مخابرات هم تعليق شده است.

رضواني: بعضي از دوستان از روند برخورد ما با شركت مخابرات خبر ندارند. اخطارهاي ما به شركت مخابرات جنبه حقوقي دارد. در بسياري از موارد با شركت‌هاي استاني مخابرات كه در فروش پهناي باند كم‌كاري كرده بودند برخورد، جريمه و آنها را به حالت تعليق درآورده‌يم. نيازي نيست كه تمام اقدامات ما عليه مخابرات رسانه‌اي شود.

اصغريان: مبناي حركت و برخورد ما با اپراتورهاي اينترنتي براساس پروانه ارائه شده به آنها است. تمامي مصوبات و تصميمات ما تخصصي و با مشورت اپراتورها گرفته مي‌شود. شركتي كه مي‌گويد تصميمات ما را قبول ندارد يعني پروانه او ديگر معتبر نيست. وجود اپراتورها، منوط به وجود رگولاتور است.

ولی به نظر می‌رسد که قدرت رگولاتور در مقابل اپراتور بزرگی مثل مخابرات، قدرت چندانی نیست.

اصغریان: ما نيامده‌ا يم كه قدرت نمايي كنيم.

به نظر مي‌آيد كه مخابرات آن بخش از مصوبات كه به نفع شركت تمام شود را اجرا مي‌كند.

زارعیان: هر آدم عاقلي اين كار را مي‌كند؛ اما اين به معني قبول نداشتن رگولاتوري يا كم كاري و ايجاد تنش در بازار نيست. شركت‌هاي ندا از زماني كه شركت مخابرات خصوصي شد، تاكنون ۱۴۵ درصد در واگذاري پورت‌هاي اينترنت پرسرعت رشد داشته‌اند. اگر رگولاتور وتعاملات لازم نبود هيچ‌گاه شاهد اين رشد نبوديم.

در بسياري از مراكز مخابراتي، اين شركت اجازه ورود به شركت‌هاي ندا براي ارائه خدماتشان را نداده است و به نوعي اين مراكز را براي ارائه سرويس از سوي خودش نگه داشته است؛ مخصوصا در تهران. علت به وجود آمدن اين تصميمات چيست؟

زارعيان: در حال حاضر تعادل نسبتا دقيقي بين پورت‌هاي دايري و منصوبه مخابرات و شركت‌هاي ندا وجود دارد. يعني اگر ۷۰ درصد از پورت‌هاي نصب شده اين شركت‌ها داير نشده به همان ميزان ما هم پورت‌هاي داير نشده داريم. اگر بخواهید اينترنت پرسرعت را در كشور توسعه دهيد و اگر بخواهيد براساس منشور جامعه اطلاعاتی، که می‌گوید بايد در تمام شهر و روستا اینترنت توسعه پیدا کند، شما نمی‌توانید مخابرات را كنار بگذاريد. آيا شركت‌هاي ندا حاضربه گسترش سرويس خود در روستاها و شهرهاي كوچك هستند؟ در حال حاضر ۸۰ درصد پورت‌هاي واگذار شده شركت‌هاي ندا در شهرهاي بزرگ بوده است. چرا؟ براي اينكه اين كار برايشان سودآور است.

اصغريان: انتظار از شركت مخابرات به خاطر شرايط و تجهيزاتي كه دارد اين است كه در مناطق خاص ورود پيدا كند. اما به طور كلي نبايد شركت‌هاي ندا انتظار هزينه از سوي مخابرات را داشته باشند يا بالعكس. بايد اين رابطه دوسويه و با تعامل كامل باشد.

شانه‌ساز زاده: رويكرد مخابرات دقيقا همين اظهاراتي است كه اینجا نماينده مخابرات اعلام مي‌كند؛ اما چرا ما در واگذاري پورت‌ها عقب هستيم براي اينكه مخابرات در برخي نقاط نه به ما تجهيزات لازم را ارائه مي‌كند و نه اجازه نصب اين تجهيزات را به ما مي‌دهد.

به عنوان سوال آخر اگر هرکدام از میهمانان توضیحی دارند، بیان کنند.

زارعيان: مخابرات با بخش خصوصي همكاري لازم را داشته است. نشان اين همكاري هم رشد ۱۴۵ درصدي واگذاري پورت پرسرعت از سوي اين شركت‌هاست. ما دنبال انحصار نيستيم. شركت‌هاي ندا حتما بايد در اين بازار سهمي داشته باشند. نبايد منافع خودمان را در حذف ديگري ببنيم.

اصغريان: معیار اصلی رگولاتور، حركت براساس مقررات و مصوبات کمیسیون است. تاكنون هم دقیقا براساس این مصوبات و مقررات حرکت کردیم و هیچ‌‌گونه کوتاهی در اين زمينه وجود نداشته است.

شانه‌ساززاده: درست است كه شركت مخابرات با شركت‌هاي ندا تعامل لازم را دارد؛ اما اين تعامل و كمك به توسعه شبكه اين شركت‌ها در يك مقطع زماني متوقف شد. بايد تعامل و همكاري فعالان اين بازار افزايش پيدا كند؛ چرا كه اين شرايط به پيشرفت فناوري در كشور ضربه وارد مي‌كند.

۴۵ درصد بازار در اختيار شركت مخابرات است و تنها ۵۵ درصد بازار در اختيار ۱۱ شركت ندا است. از اين ۵۵ درصد درآمد هم ۴۰ درصد بايد به شركت مخابرات هزينه بابت امكانات پرداخت شود. با چنين وضعيتي آيا امكان رقابت با شركت مخابرات وجود دارد؟

رضواني: ما براساس مقررات حركت مي‌كنيم و در برابر تخلف هيچ اپراتوري كوتاه نمي‌آييم. اما گاهي اوقات نمي‌توانيم برخورد با شركتي مانند مخابرات را رسانه‌اي كنيم.