فارسی سازی یا بومی سازی؟

در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات این روزها یک واژه مداوم و توسط مسوولان مختلف در حال انتشار است؛بومی سازی.

انتشار این واژه به قدری زیاد شده است که گاهی وقت‌ها به نظر می‌رسد که یا این امر یعنی بومی سازی یکی از وظایف جدید مسوولان است یا این که این مهم به عنوان یکی از پروژه‌های اصلی و جدید در ساختار تمام تشکل‌ها در حال پیگیری است.

اما بومی‌سازی چیست؟ در معنی کلی بومی‌سازی به معنی تغییر اساسی در یک روند و فعالیت و همسوسازی آن فعالیت با اهداف و الزامات محلی و منطقه‌ای است، البته در برخی دیگر از تعریف‌ها از بومی سازی به عنوان فرآیند ترجمه روند، روش، راهکار، خدمات و... به فرهنگ و زبان محلی مخاطبین هم اشاره شده است.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)،در ایران و بخصوص در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات اما تعریف مشخصی از بومی‌سازی وجود ندارد. بارها و بارها و در پروژه‌های مختلف مشاهده شده است که صرفا یک خدمت تنها به زبان فارسی ترجمه شده و از آن با عنوان پروژه بومی سازی نام برده شده است. شبکه ملی اطلاعات، اینترنت ملی، موتور جست‌وجوی ملی، ایمیل ملی و پروژه‌هایی از این دست، برنامه‌هایی هستند که از سوی مسوولان فناوری اطلاعات و ارتباطات و تنها با هدف بومی‌سازی تبیین و در مرحله قرار گرفته است.

ملی‌هایی از جنس فارسی

علي حكيم‌جوادي، رييس سازمان فناوري اطلاعات به تازگی عنوان کرده است که بحث موتور جست‌وجوي ايراني ابعاد مختلفي دارد و تلاش ما بر اين است كه در اين زمينه موتوري طراحي شود كه بتواند جايگزين موتور‌هاي جست‌وجوي متداول دنيا باشد. معاون وزير ICT با تاكيد بر اينكه لازم است موتور جست‌وجويي درخور نياز‌هاي كشور طراحي و ارائه شود، ادامه داد: امروز موتور‌هاي جست‌وجوي زيادي در كشور وجود دارد و شايد ده‌ها موتور جست‌وجوي داخلي داشته باشيم كه هر يك براي خود مدل كسب‌وكاري دارند.

وي ادامه داد: معتقديم در اين زمينه دولت بايد به حمايت‌هاي كلان بپردازد، اما در نهايت موتور جست‌وجو چيزي نيست كه دولت بخواهد به آن ورود پيدا كند. به همين دليل ما بيشتر حمايت‌هاي معنوي را به عمل مي‌آوريم تا اينكه بخش‌هاي ديگر از جمله بخش خصوصي بتواند به راه‌اندازي اين موتور‌ها بپردازند.

حكيم‌جوادي در عين حال گفت: در حال حاضر بخش خصوصي براي راه‌اندازي موتور‌هاي جست‌وجو به كرات مراجعه مي‌كند و علاقه‌مند است كه چنين موتورهايي را ارائه كند. قطعا اين بخش مسير خود را پيدا خواهد كرد و موتور جست‌وجوهاي متعددي ارائه خواهد شد، اما بايد توجه داشت كه در اين ميان موتور جست‌وجويي موفق خواهد بود كه توسط بخش خصوصي ساخته و اداره شود.

وی ادامه می‌دهد: به هر حال اين ايده ما در زمينه‌ موتور‌هاي جست‌وجو است و علاقه‌منديم در كنار اين جست‌وجو‌گرها امكاني فراهم باشد كه بتوان سرويس‌ها و خدمات متنوع ديگري را نيز به كاربران ارائه كرد.

حکیم جوادی تاکید می‌کند: امروز اگر يك موتور جست‌وجو بيشتر از بقيه مورد توجه دنيا قرار مي‌گيرد، شايد دليل آن اين باشد كه اين موتور امكانات متعددي دارد كه ممكن است ساير موتور‌هاي جست‌وجو نداشته باشند. به عنوان مثال اكنون از ۱۲۰ الي ۱۳۰ جست‌وجوگر معروف دنيا تنها تعداد اندكي از آنها زبان فارسي را دارند و بسياري از آنها فاقد امكاناتي مانند ايميل و غيره هستند.به هرحال در اختيار‌ داشتن چنين امكاناتي بي‌شك به موفقيت يك موتور جست‌وجو كمك خواهد كرد.

وي در ادامه با تاكيد بر اينكه دولت و متوليان اينترنت از اينكه تعداد موتور‌هاي جست‌وجوي كشور بيشتر شود، استقبال مي‌كند، توضيح داد: برخي از موتور‌هاي جست‌وجو هم ممكن است حالت تخصصي داشته باشند. به عنوان مثال ما در حوزه‌ مسكن چندين موتور جست‌وجو داريم، اما به هر حال شايد اين موتور‌ها آنچه مورد انتظار مردم است نباشند و به طور كامل نتواند انتظارات مردم از يك موتور جست‌وجوي بومي را پاسخ دهند. او افزود: به همين دليل تصميم گرفته‌ايم كه از هر مجموعه‌اي كه قصد راه‌اندازي موتور جست‌وجوي جديدي دارد، حمايت كنيم

تا در نهايت مردم در ميان موتور‌هاي جست‌وجوي طراحي شده به انتخاب بپردازند.

با یک بررسی ساده در سخنان رييس سازمان فناوري اطلاعات می‌توان به این نتیجه رسید که منظور از موتور جست‌و‌جوی ملی سایت‌هایی هستند که به طور تخصصی در بین محتوای فارسی به کنکاش و بررسی موضوع مورد نظر کاربر می‌پردازند. پس شاید بتوان اینگونه تعبیر کرد که این امر هیچ ارتباطی به واژه ملی نداشته باشد. بلکه می‌توان گفت این تنها پروژه ای است که فارسی‌سازی شده و در بین محتواهای فارسی در حال جست‌وجو است. کاری که در حال حاضر معتبرترین موتورهای جست‌وجوی بین‌المللی نیز انجام می‌دهند.

سیستم عامل بومی یا فارسی؟

در راستای ملی سازی‌ها و ملی شدن‌ها در حوزه فناوری اطلاعات به تازگی خبر انتشار سیستم عامل بومی ملی هم منتشر شده است. در این خبر که توسط خبرگزاری مهر منتشر شده این گونه آمده است که نخستین نسخه آزمایشی سیستم عامل بومی زمین همزمان با روز آزادی نرم‌افزار و با قابلیت نصب و مدیریت انواع سرویس‌های آماده منتشر شد و تا زمان عرضه نسخه پایدار به صورت دائم به‌روزرسانی، تکمیل و منتشر خواهد شد.

سیستم‌عامل سرور زمین بر مبنای هسته گنو/ لینوکس، همراه با قابلیت‌های ویژه مجازی‌سازی و توجه به کاربردهای رایانش ابری طراحی شده‌ است. همچنین خط تولید و عرضه زمین به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند فرآیندهای توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز را پیاده‌سازی کند؛ براین اساس افراد متخصص می‌توانند درکل مسیر از دریافت متن کد بسته‌ها و برنامه‌نویسی تا تولید بسته کامل سیستم‌عامل، مشارکت کرده و به واسطه محیط تعاملی فراهم شده، هر شخص می‌تواند بخشی از میلیون‌ها خط کد سیستم‌عامل بومی را تولید کرده یا نگهداری و به‌روز رسانی کند.

نسخه نخست سیستم عامل بومی زمین با همکاری سازمان فناوری اطلاعات ایران، موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات و بخش خصوصی، با اعمال تغییراتی مناسب برای استفاده در کاربردهای مختلف و با درنظر گرفتن نیازهای بومی کشورمان در اردیبهشت ماه و هفته ارتباطات امسال وارد فاز اجرای آزمایشی شد تا با نیازهای مراکز مختلف برای انتشار عمومی آماده شود؛ براین اساس پیش بینی می‌شود که نسخه سرور این سیستم عامل با نام تجاری «زمین» تا یک سال آینده به انتشار عمومی برسد و بهره‌برداری نسخه دسک‌تاپ این سیستم عامل بومی در کشور تا دو سال آینده محقق شود.

هم اکنون و براساس اعلام موسسه تحقیقات فناوری اطلاعات و ارتباطات نخستین نسخه آزمایشی سیستم عامل بومی زمین با code name سرو (SARV Beta ۱.۰.۰‌) از ۲۵ شهریورماه جاری و همزمان با روز آزادی نرم‌افزار، منتشر شده و تا زمان عرضه نسخه پایدار به صورت دائم به‌روزرسانی، تکمیل و منتشر خواهد شد. نسخه کنونی زمین قابلیت نصب و مدیریت انواع سرویس‌های آماده (اپلاینس‌ها) را دارد و در آینده نزدیک و با کمک جامعه کاربری زمین انواع سرویس‌های آماده زمین در اختیار علاقه‌مندان و متخصصان قرار خواهد گرفت.

از محتوای این خبر هم این گونه استنباط می‌شود که سیستم عامل ملی، شاید نسخه ای شخصی‌سازی و فارسی سازی شده از سیستم عامل متن باز لینوکس باشد. درست است که لینوکس یک سیستم عامل متن باز است، اما شاید بتوان فارسی شدن آن را تنها به عنوان یک پروژه فارسی یا بومی‌سازی شده(به معنی برگردان و ترجمه به زبان فارسی) به حساب آورد نه یک سیستم عامل ملی.

امیرحسین بروجردیان، مدیرکل مدیریت و پشتیبانی فنی شبکه سازمان فناوری اطلاعات ایران و مجری طرح هم به مهر گفت: سیستم عامل بومی زمین یک سیستم عامل متن باز است که با لایسنس‌های باز که متعلق به هیچ سازمان یا شخصی نیست، اجرایی می‌شود و فارسی سازی و امنیت بومی از جمله ویژگی‌هایی است که در سیستم عامل بومی به کار گرفته خواهد شد.

نتیجه...

به نظر می‌رسد اکثر پروژه‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، نام ملی را به یدک می‌کشند پروژه‌هایی باشند کپی شده از نسخه جهانی و برگردانده شده به زبان فارسی. با توجه به تعریف‌هایی که در ابتدای گزارش به آنها اشاره شد شاید بتوان پروژه‌هایی را که فارسی شدند یک پروژه بومی‌سازی شده (تنها از منظر ترجمه) به حساب آورد، اما بدون تردید نمی‌توان آنها را ملی حساب کرد. در نتیجه بهتر است که هدف از انجام یک پروژه ملی یا بومی را در ابتدای پروژه مشخص و ابعاد و چرایی انجام چنین پروژه‌ای را روشن کنیم.

چرخ یک بار اختراع شده و هیچ لزومی ندارد که با صرف زمان و هزینه‌های مالی آن را مجدد تنها با رنگ یا از جنس دیگر اختراع کنیم. بهتر است از توان و دانش ایرانی به جای ترجمه، در بخش‌های تولیدی یا حتی شبیه‌سازی شده صنعتی استفاده شود البته آن هم به شرط صرفه اقتصادی... .