پالایش فضا مجازی کشور: از فیلترینگ هوشمند تا حکم قوه قضاییه

پس از حدود دوهفته از آغاز اجرای آزمایشی فیلترینگ هوشمند، این روزها خبرهایی از دستور فیلترینگ چند سرویس ارتباطی توسط  قوه قضاییه در رسانه‌ها منتشر شده که اصل ماجرای فیلترینگ هوشمند را برای کاربران زیر سوال برده است.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، فیلترینگ سرویس و خدمات اینترنتی تحت عناوین گوناگونی همچون طرح سامان‌دهی فعالیت سایت‌های اینترنتی، طراحی نرم‌افزارهای فیلترینگ از سوی مخابرات و شرکت ارتباطات زیرساخت، تولید نرم‌افزار فیلترینگ خانواده و در جدیدترین اقدام نیز اجرای آزمایشی سیستم فیلترینگ هوشمند مورد بررسی و  پالایش قرار گرفته است.  

فیلترینگ جدیدی که طی چند روز گذشته و با شروع فاز آزمایشی آن روی اینستاگرام این امید را میان کاربران اینترنتی ایجاد کرد که حالا دیگر به‌خاطر تضاد برخی از صفحه‌های این شبکه‌ها با قوانین ایران از دسترسی به تمام سرویس محروم نخواهند شد؛ اما تقریبا ۱۳ روز بعد از اجرای آزمایشی فیلترینگ هوشمند که در راستای جلوگیری از فیلترینگ سرویس‌های باقیمانده اینترنتی توسط وزارت ارتباطات شروع به کار کرده، خبرها حکایت از حکم قضایی برای مسدودسازی سرویس‌های ارتباطی موبایلی  تانگو، لاین و واتس‌اپ دارد.

هرچند این سرویس‌ها هنوز در دسترس هستند اما برای بسیاری از کاربران این سوال پیش آمده که مگر اجرای فیلترینگ هوشمند راهی برای جلوگیری از فیلترینگ نبوده و این‌که آیا دستگاه قضایی می‌تواند به تنهایی اقدام به فیلتر کردن این سرویس‌های ارتباطی کند یا خیر. 

در پاسخ به این پرسش، مهدی فقیهی، رئیس دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان این‌که دادستانی و «کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه» می‌توانند درباره فیلترینگ حکم صادر کنند درباره کافی بودن حکم دادستانی برای فیلترینگ بدون نیاز به حکم کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، گفت: هر دو پروسه قابل انجام است؛ دادستانی از نظر حقوقی و قضایی می‌تواند به طور مستقل در موضوعی اعلام جرم و حکم فیلترینگ را صادر کند. تنها تفاوت در این است که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به‌صورت تخصصی به مسئله نگاه می‌کند. 

وی با تأکید بر این‌که حکم دادستانی برای اعلام جرم در این زمینه و فیلترینگ کفایت می‌کند، یادآور شده که تاکنون دادستانی در موارد کمی اقدام به ورود و صدور حکم فیلترینگ کرده است.  

علی‌رغم حرف و حدیث‌های پیش آمده از روز چهارشنبه و بعد از انتشار خبر دستور قضایی برای فیلترینگ واتس‌اپ، لاین و تانگو در فضای شبکه‌های اجتماعی، مسئولان سیستم قضایی تاکنون درباره این تصمیم اظهارنظری نکرده‌اند و تنها مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری اعلام کرده  که در‌خصوص برخی شبکه‌های اجتماعی از جمله لاین، وایبر و واتس‌اپ شکایت‌های زیادی به قوه‌قضائیه رسیده است. 

وی همچنین گفت: دولت تلاش دارد تا آن‌جا که می‌تواند با کنترل فنی و فیلترینگ‌های هوشمند از ادامه فعالیت این شبکه‌ها ممانعت نکند؛ اما این اقدام تا زمانی صورت می‌گیرد که این شبکه‌های اجتماعی از لحاظ اخلاقی به تهدید تبدیل نشوند. 

پورمحمدی تأکید کرد: اگر نتوانیم به‌طور هوشمند از گسترش بخش‌های ناسالم این شبکه‌ها جلوگیری کنیم، در نهایت ناچار می‌شویم که اصل شبکه‌ها را با محدودیت مواجه کنیم. این موضوع در حال بررسی بین قوه‌ قضائیه و مجریه است و نتیجه نهایی آن اعلام خواهد شد. 

رمضانعلی سبحانی‌فر، ‌یکی از اعضای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه در مقابل این اظهارات اعلام کرده است که از این تصمیم بی‌خبر بوده و تاکنون طرح فیلترینگ این سه شبکه در جلسه کمیته فیلترینگ مطرح نشده است. 

این عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه و نماینده مجلس شورای اسلامی اظهار داشت که اطلاعاتش در حد اخبار رسانه‌هاست و از طریق رسانه‌ها از این موضوع مطلع شده است. 

وزیر دادگستری در شرایطی خبر از فیلترینگ کامل صفحات در صورت عدم موفقیت فیلترینگ هوشمند شبکه‌های اجتماعی می‌دهد که هنوز اجرای طرح فیلترینگ هوشمند به یک ماه هم نرسیده و آن‌طور که وزارت ارتباطات اعلام کرده این سیستم به خوبی روی شبکه اجتماعی اینستاگرام به اجرا درآمده است. 

نکته جالب توجه آن‌که از زمان انتشار خبر مسدود سازی چند شبکه ارتباطی موبایل تاکنون وزارت ارتباطات واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده است. 

سیاست‌ها و اظهارات مسئولان وزارت ارتباطات تاکنون حاکی از این بود که دولت یازدهم در فکر تجدید و تغییر زیرساخت‌های اجرای سامانه فیلترینگ است. 

در حال حاضر هیچ‌کس مخالف اجرای فیلترینگ در اینترنت نیست؛ چراکه در تمام کشورهای دنیا فیلتر روی برخی سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی صورت می‌گیرد اما آن‌چه باعث شده که این روزها مخالفان و موافقان فیلترینگ اینترنت در ایران بیش از گذشته رو در روی یکدیگر قرار بگیرند، نحوه اجرای این سیستم است. 

نحوه اجرایی که گمان می‌رفت با طرح فیلترینگ هوشمند وزارت ارتباطات، گره فیلتر شدن سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی مختلف در ایران را باز کند اما کنون با انتشار خبر دستور قضایی فیلتر شدن چند سرویس ارتباطی، اجرای فیلترینگ هوشمند نیز با پرسش روبه‌رو شده است.