آیا تنها راه رسیدن به اینترنت پاک، فیلترینگ است؟

تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که فیلترینگ، تنها گذرگاه رسیدن به اینترنت پاک یا فضای مجازی امنی برای اقشار مختلف جامعه نیست. 

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، این روزها اینترنت تقریباً به عاملی حیاتی تبدیل شده که نمی‌توان آن را از زندگی روزانه افراد جامعه حذف کرد. همین امر آن را به یکی از دغدغه‌های تمام کشورها تبدیل کرده که محتوای موجود در آن روی همیشه مفید و حیاتی نیست بلکه گاهی به شدت آسیب‌رسان خواهد بود. این دغدغه‌ها دامن‌گیر ایران هم شده‌ و  واژه «اینترنت پاک» را چندی پیش بر سر زبان‌ها انداخته بود.

 واژه اینترنت پاک در سال ۱۳۹۰ بیش از هر زمانی در صدر اخبار قرار گرفت و در حالی مطرح می‌شد که ایجاد شبکه‌ای با نام «اینترنت ملی» که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه فناوری واژه چندان درستی نبود یا همان «اینترانت» موجب بروز سوالات و نکات ابهامی شده ‌بود و حتی شایعه امکان قطع ارتباط اینترنت ایران با شبکه جهانی موجود بود.

امروز با روشن شدن نکات ابهام گذشته این موضوع مشخص است که با این کار دسترسی کشور به اینترنت جهانی قطع نمی‌شود. از سوی دیگر دولت یازدهم نیز می‌خواهد با اجرای طرح فیلترینگ هوشمند تا جای ممکن از ایجاد محدودیت در تبادل اطلاعات مناسب در دامنه اینترنت جلوگیری شود ولی در میان تمام این هیاهوها به نظر می‌رسد که بار دیگر نام«اینترنت پاک» راه خود را به اخبار حوزه فناوری باز کند.

دغدغه‌های اینترنتی و فضای تبادل اطلاعات بدون حد و مرزی که دسترسی به هرگونه اطلاعاتی را فارغ از محتوا برای تمام قشرهای یک جامعه ممکن می‌کند، منحصر به ایران نمی‌شود، بلکه کشورهای پیشرفته قبل از همه قدم در عرصه کنترل این فضا گذاشته‌ و سعی کرده‌اند با استفاده از ابزارهای فرهنگی و قانونی آن‎چه را که از طریق اینترنت به قشرهای سنی مختلف جامعه عرضه می‌شودتحت کنترل خود درآورند.

هدف اول تمام این قانون‌گذاری‌ها یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار در هر جامعه‌ای یعنی افراد زیر ۱۸ سال است. این قوانین شامل طیفی از ممنوعیت‌ها برای داشتن موبایل در برخی مکان‌ها مانند مدارس و کلاس‌های درسی تا طرح و برنامه‌ریزی برای ساخت موبایل و سیم‌کارت مخصوص کودکان است؛ اما چنین قانون‌گذاری‌هایی در ایران از سوی برخی با دیده تردید نگاه می‌شود و شاید اولین چیزی که به ذهن مخاطب پس از شنیدن واژه «اینترنت پاک» خطور می‌کند، اعمال محدودیت‌های بیشتر برروی شبکه اینترنت است.

شاید آن‌چه که در سال‌های اخیر در شبکه‌های اینترنتی رخ داده در این قضاوت بی‌تأثیر نباشد. فیلتر شدن برخی شبکه‌های اجتماعی از تجربه‌های کاربران اینترنت در سال‌های گذشته است و این تجربه چنان پررنگ است که به نظر می‌رسد طرح فیلترینگ هوشمند هنوز نتوانسته در بازیابی اعتماد این کاربران موفق باشد.

شاید یکی از دلایل بدبینی به طرح‌های این چنینی را بتوان در عدم ارائه یک تعریف واضح درباره آن توسط  مسئولان دانست. پرونده اینترنت پاک در دولت جدید مسکوت مانده بود تا این‌که یکی از اعضای حقیقی شورای عالی مجازی بار دیگر آن را با عنوانی جدید مطرح کرد. 

سعید جلیلی در نشستی از برگزاری همایشی با عنوان «همایش بین‌المللی فضای مجازی پاک» در روزهای پایانی سال جاری خبر داد و تصریح کرد که این‌بار قرار نیست در گفتمان اینترنت پاک از بازوی قدرتی استفاده شود بلکه این همایش نه تنها به دور از فضای حکومتی برگزار خواهد شد، بلکه جامعه دانشگاهی در آن به بررسی یک نگاه ایجابی در زمینه فضای مجازی پاک خواهد پرداخت.

جلیلی در نشست خبری که به همین منظور برگزار شده بود تصریح کرد که نه به عنوان یک عضو شورای عالی فضای مجازی بلکه به عنوان یکی از اعضای خانواده دانشگاهی در این همایش فعالیت خواهد کرد. نگاه ایجابی از دیدگاه این کارشناس حوزه ارتباطات به معنی نگاهی به دور از دیدگاه کلیشه‌ای فیلترینگ و مسدود کردن دسترسی است. 

وی با تأکید بر این‌که گفتمان فضای اینترنتی پاک با ابزارهای ایجابی بحثی مظلوم در کشور بوده اشاره‌ای نیز به قرار گرفتن بحث فیلترینگ در کانون توجهات مسئولان این حوزه داشت.

اگرچه به گفته این عضو شورای عالی فضای مجازی، مسئولان در حوزه فضای مجازی باید زودتر از این‌ها به فکر ایجاد گفتمانی برای اینترنت پاک می‌افتادند بر لزوم سرمایه‌گذاری در این حوزه تأکید کرد.

با توجه به گفته‌های اخیر پیرامون فضای مجازی پاک می‌توان امیدوار بود که در صورت توجه مسئولان در کنار حفظ حریم تبادل اطلاعات آزادانه، امنیت افراد نیز در این فضای بی حد و مرز حفظ شود که البته این امر نیازمند پیگیری مسئولان در کنار قشر متخصص و دانشگاهی خواهد بود.