آيين‌نامه اجرايي ثبت نرم‌افزار و نظام صنفي رايانه‌اي

تصويب‌نامه شماره ۲۱۱۸۵/ت ۲۶۰۸۹ هـ مورخ ۲۴/۴/۱۳۸۳ هيئت وزيران موضوع آيين‌نامه اجرايي ثبت نرم‌افزار و نظام صنفي رايانه‌اي

هيئت وزيران در جلسه مورخ ۲۱/۴/۱۳۸۳ بنا به پيشنهاد شماره ۲۰۰۹۷/۰۵ مورخ ۲۹/۱۱/۱۳۸۰ سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و به استناد مواد (۲) و (۱۷) قانون حمايت از حقوق پديد آورندگان نرم‌افزارهاي رايانه‌اي - مصوب ۱۳۷۹- آيين‌نامه اجرايي مواد ياد شده را به شرح زير تصويب نمود:
آيين‌نامه اجرايي مواد (۲) و (۱۷) قانون حمايت از حقوق پديدآورندگان نرم‌افزارهاي رايانه‌اي
قسمت اول - ثبت نرم‌افزار
بخش اول - تعاريف مربوط به ثبت نرم‌افزار:
ماده ۱
در اين آيين‌نامه منظور از كلمه «قانون» حمايت از حقوق پديد آورندگان نرم‌افزارهاي رايانه‌اي - مصوب ۱۳۷۹- مي‌باشد.
ماده ۲
نرم‌افزار عبارت است از مجموعه برنامه‌هاي رايانه‌اي، رويه‌ها، دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نيز اطّلاعات مربوط به عمليات يك سيستم رايانه‌اي كه داراي كاربري مشخص بوده و بر روي يكي از حاملهاي رايانه‌اي ضبط شده باشد.
تبصره ۱- آثار و محصولات نرم‌افزاري نوشتاري، صوتي و تصويري كه با كمك نرم‌افزار پردازش شده و به صورت يك پديده مستقل تهيه و ارايه شود نيز مشمول اين آيين‌نامه خواهد بود.
تبصره ۲- خلق عمليات نرم‌افزاري در ذهن يا بيان مخلوق ذهني، بدون اينكه برنامه‌هاي رايانه‌اي و مستندات و دستورالعملهاي آن تدوين شده باشد، نرم‌افزار محسوب نمي‌شود و براي خالق آن حقوقي ايجاد نمي‌نمايد.
ماده ۳
پديد آورنده نرم‌افزار، شخص يا اشخاصي هستند كه بر اساس دانش و ابتكار خود كليه مراحل مربوط اعم از تحليل، طراحي، ساخت و پياده‌سازي نرم‌افزار را انجام دهند.
ماده ۴
حقوق معنوي نرم‌افزار رايانه‌اي بدون اينكه منحصر به اين تعبير باشد عبارت است از: حق انتساب نرم‌افزار به پديد ‌آورنده آن و محدود به زمان و مكان نيست و غير قابل انتقال است.
ماده ۵
حقوق مادي نرم‌افزار رايانه‌اي بدون اينكه منحصر به مصاديق زير باشد عبارت از: حق استفاده شخصي، حق نشر، حق عرضه، حق اجرا، حق تكثير و هر گونه بهره‌برداري اقتصادي است و قابل نقل و انتقال مي‌باشد.
ماده ۶
نشر عبارت است از: قراردادن نرم‌افزار در معرض استفاده عموم اعم از اينكه بر روي يكي از حاملهاي رايانه‌اي، تكثير شده يا به منظور فوق در محيطهاي رايانه‌اي قابل استفاده براي ديگران قرار داده شود.
ماده ۷
عرضه عبارت است از ارايه نرم‌افزار براي استفاده شخص يا اشخاص معين ديگر در زمان يا مكان محدود و براي بهره‌برداري مشخص

ماده ۸
اجرا عبارت است از استفاده عملي و كاربردي از نرم‌افزار در محيطهاي رايانه‌اي
بخش دوم - حقوق پديدآورنده:
ماده ۹
حقوق مادي و معنوي نرم‌افزار به پديدآورنده تعلق دارد. استفاده از تمام يا قسمتي از حقوق مادي موضوع قانون براي مدت ۳۰ سال يا كمتر، با قيد شرط يا بدون شرط به اشخاص ديگر قابل نقل و انتقال مي‌باشد. اشخاصي كه به ترتيب فوق اجازه نشر يا عرضه يا اجراي نرم‌افزاري را كه ديگري پديد آورده است به دست آورده‌اند مكلف‌اند نام پديد ‌‌آورنده را نيز در نسخ عرضه شده ذكر نمايند، مگر اينكه با پديدآورنده به گونه‌اي ديگر توافق شده باشد.
ماده ۱۰
نرم‌افزار ممكن است به سفارش شخص حقيقي يا حقوقي پديد آمده باشد. حقوق مادي نرم‌افزارهايي كه مطابق ماده (۶) قانون پديد مي‌آيد به مدت مقرر در ماده (۱) قانون ۳۰ سال متعلق به سفارش دهنده است، مگر اينكه براي مدت كمتر يا ترتيب محدودتري توافق شده باشد ولي حقوق معنوي نرم‌افزار متعلق به پديد آورنده است.
ماده ۱۱
هرگاه اشخاص متعدد در پديدآوردن نرم‌افزار مشاركت داشته باشند، چنان‌چه سهم مشاركت هر يك در پديد آوردن نرم‌افزار مشخص باشد، حقوق مادي حاصل از آن به نسبت مشاركت به هر يك تعلق مي‌گيرد. در صورتي كه كار يكايك آنان جدا و متمايز نباشد اثر مشترك ناميده مي‌شود و حقوق ناشي ازآن حق مشاع پديد آورندگان است.
تبصره- هر يك از شركا به تنهايي يا همه آنها به اتفاق مي‌توانند در مورد نقض حقوق موضوع قانون به مراجع قضايي صالحه مراجعه نمايند.
ماده ۱۲
استفاده از نرم‌افزارهاي ديگر براي ايجاد نرم‌افزارهاي سازگار و مكمل كه قابليتها و ظرفيتها يا كاربري جديد ايجاد كند بلامانع است و نقض حقوق پديد آورنده نرم‌افزارهاي ديگر محسوب نمي‌شود مشروط بر اينكه پديد ‌آورنده نرم‌افزار سازگار و مكمل، رضايت كتبي پديد‌ آورندگان نرم‌افزارهايي كه براي نخستين بار در ايران توليد و توزيع شده است را گرفته باشد.
ماده ۱۳
حقوق مادي و معنوي نرم‌افزارهاي جديد كه به واسطه نرم‌افزارهاي ديگر پديد مي‌آيد متعلق به پديدآورنده نرم‌افزار جديد است.
ماده ۱۴
پاداش، جايزه نقدي و امتيازاتي كه در مسابقات علمي، هنري و ادبي طبق شرايط مسابقه به آثار مورد حمايت اين آيين‌نامه تعلق مي‌گيرد، متعلق به پديد آورنده آن خواهد بود.

ماده ۱۵
اشخاصي كه نرم‌افزاري را با تغييراتي كه عرفاً نتوان آن را يك نرم‌افزار جديد به حساب آورد، به نام خود ثبت، تكثير، منتشر، عرضه و يا بهره‌برداري نمايند، حقوق پديد آورنده نرم‌افزار ياد شده را نقض كرده‌اند.

ماده ۱۶
اشخاصي كه از نام، عنوان و نشان ويژه‌اي كه معرف نرم‌افزار خاصي است براي نام، عنوان و نشان نرم‌افزار خود بدون اخذ مجوز دارنده حقوق مادي و معنوي نرم‌افزار سابق و يا نماينده قانوني وي استفاده نمايند، ناقض حقوق پديد آورنده محسوب مي‌شوند.

ماده ۱۷
اشخاصي كه با علم و اطلاع از عدم رعايت حقوق پديد آورنده، نرم‌افزاري را كه بدون اجازه پديدآورنده منتشر يا عرضه شده است، تهيه و مورد بهره‌برداري قرار دهند ناقض حقوق پديد آ‌ورنده محسوب مي‌گردند.
ماده ۱۸
حق تكثير تمام يا بخشي از نرم‌افزار بر روي حاملهاي رايانه‌اي متعلق به پديد آورنده است و ساير اشخاص حتي اگر قصد نشر يا عرضه يا بهره‌برداري نداشته باشند مجاز به تكثير نيستند.
ماده ۱۹
خريد و به‌كارگيري نرم‌افزارهاي كپي غير مجاز توسط دستگاه‌هاي دولتي و ديگر دستگاه‌ها و واحدها و سازمانهاي تابعه آنها كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر نام است، ممنوع مي‌باشد. ذي‌حسابان دستگاه‌هاي ياد شده مجاز به پرداخت هزينه خريد نرم‌افزارهاي كپي غير مجاز نيستند.
تبصره- كاركنان دستگاه‌هاي موضوع اين ماده، مجاز به نصب و بهره‌برداري نسخه كپي غير مجاز نرم‌افزارهاي مورد حمايت اين قانون روي رايانه‌هاي متعلق به دولت و دستگاه مرتبط نمي‌باشند. متخلفان از اين حكم،‌ مشمول مجازات مقرر در قانون خواهند بود.
بخش سوم - اختراع نرم‌افزار:
ماده ۲۰
به منظور صدور تأييديه فني، براي نرم‌افزارهايي كه پديد ‌آورنده مدعي اختراع آن است، در اجراي ماده (۱۰) قانون، كميته‌اي با تركيب مقرر در ماده مذكور، زير نظر شوراي عالي انفورماتيك تشكيل مي‌شود. اعضاي اين كميته به مدت سه سال منصوب مي‌شوند و انتصاب مجدد آنان نيز بلامانع است. دستورالعمل مربوط به نحوه تشكيل جلسات و اتخاذ تصميم در كميته مذكور به تصويب شوراي عالي انفورماتيك خواهد رسيد.

ماده ۲۱
در صورتي كه متقاضي، مدعي اختراع نرم‌افزار باشد ابتدا با مراجعه به اداره مالكيت صنعتي، اظهارنامه مربوط را اخذ و تكميل و همراه با مدارك و مستندات به اداره ياد شده تسليم و رسيد دريافت مي‌نمايد.
اداره مالكيت صنعتي موظف است پس از انجام تشريفات قانوني يك نسخه از اظهارنامه به همراه مدارك و مستندات را به دبيرخانه شوراي عالي انفورماتيك ارسال نمايد. دبيرخانه مزبور موضوع را در كميته حق اختراع مطرح و در صورت تأييد يا عدم تأييد فني اختراع، مراتب را به اداره مالكيت صنعتي اعلام، تا مرجع مذكور حسب مورد و بر اساس ترتيبات و تشريفات مقرر در قانون ثبت علايم و اختراعات و آيين‌نامه‌هاي مربوط مبادرت به صدور ورقه اختراع و اعلام نتيجه نمايد.
ماده ۲۲
حقوق دارنده ورقه ثبت اختراع نرم‌افزار همان است كه در قانون ثبت علايم و اختراعات و اصلاحات بعدي آن مشخص شده است.
تبصره- استفاده از حقوق مندرج در قانون ثبت علايم و اختراعات، مانع از برخورداري پديد آورنده نرم‌افزار از حقوق موضوع اين قانون و مقررات اين آيين‌نامه نخواهد بود.
بخش چهارم - چگونگي صدور گواهي ثبت نرم‌افزار:

ماده ۲۳
دبيرخانه شوراي عالي انفورماتيك با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، فرمهاي لازم براي تكميل توسط متقاضي ثبت نرم‌افزار را تهيه تا از طريق دبيرخانه مزبور در اختيار متقاضي قرار گيرد.

ماده ۲۴
متقاضي ثبت نرم‌افزار پس از تكميل فرمها، دو نسخه از نرم‌افزار را به دبيرخانه تحويل داده و رسيد دريافت مي‌دارد. علاوه بر آن متقاضي بايد به ازاي هر نرم‌افزار مبلغ يكصد هزار (۱۰۰.۰۰۰) ريال براي ثبت و يكصد هزار (۱۰۰.۰۰۰) ريال براي تأييد فني به حساب خزانه واريز و رسيد آن را نيز همراه تقاضاي خود تحويل دهد.
ماده ۲۵
شوراي ياد شده پيش از تأييد فني، بايد با ارسال يك نسخه از نرم‌افزار به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، عدم مخالفت نرم‌افزار را با اخلاق اسلامي و عفت عمومي و سلامت شخصيت كودكان و نوجوانان استعلام كند. وزارت ياد شده موظف است ظرف يك ماه نظر خود را به شورا اعلام كند.
تبصره- چنان‌چه وزارت مذكور ظرف مدت ۱ ماه، در پاسخ به استعلام شورا قادر به اظهار نظر قطعي نباشد موظف است ضمن اعلام دلائل خود، حداكثر ظرف ۳ ماه نظر قطعي خود را اعلام نمايد. در غير اين صورت عدم مخالفت نرم‌افزار با ضوابط و مقررات فرهنگي از جمله اخلاق اسلامي، عفت عمومي و سلامت شخصيت كودكان و نوجوانان مورد تأييد تلقي خواهد شد.

ماده ۲۶
شورا پس از دريافت تأييديه وزارت مورد اشاره موظف است حداكثر ظرف ۳ ماه نسبت به بررسي فني نرم‌افزار اقدام و نظر خود را به وزارت ياد شده اعلام نمايد. عدم اعلام نظر شورا در مهلت مقرر به منزله تأييد فني است.
ماده ۲۷
وزارت مذكور موظف است حداكثر ظرف ۲ هفته پس از دريافت تأييديه فني شورا نسبت به ثبت نرم‌افزار و صدور گواهي ثبت به نام متقاضي اقدام نمايد.
تبصره ۱- دارنده گواهينامه ثبت نرم‌افزار مي‌تواند شخصاً با مراجعه به وزارت تقاضا نمايد حقوق مادي نرم‌افزار به شخص ديگري منتقل شود. در اين صورت وزارت موظف است مراتب نقل و انتقال را ثبت و در گواهينامه ثبت نرم‌افزار درج نمايد.
تبصره ۲- وزارت موظف است مراتب ثبت و تغييرات مالكيت حقوق مادي نرم‌افزار را در جايگاه اينترنتي كه به همين منظور ايجاد گرديده است درج كند.

ماده ۲۸
چنان‌چه پديد آورنده، مدعي اختراع نرم‌افزار باشد، پس از طي مراحل مذكور در ماده (۲۱)، نرم‌افزار در كميته حق اختراع مذكور در ماده (۱۰) قانون مورد بررسي قرار گرفته و مراتب تأييد يا عدم تأييد در فرم مربوط درج مي‌گردد.
ابلاغ تأييد يا عدم تأييد اختراع توسط دبيرخانه شوراي عالي انفورماتيك كشور به اداره مالكيت صنعتي و از آن طريق به متقاضي صورت مي‌گيرد.
ماده ۲۹
شوراي عالي انفورماتيك و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مكلف‌اند از نسخ نرم‌افزارهايي كه جهت تأييد و ثبت در اختيار آنها قرار مي‌گيرد به نحوي محافظت نمايند كه مندرجات آن جز با رضايت مالك حقوق مادي نرم‌افزار در دسترس ساير اشخاص قرار نگيرد. اشخاصي كه در دبيرخانه شورا و وزارت مذكور متهم به اهمال و سوء استفاده باشند، با شكايت مالك به عنوان ناقض حقوق وي تحت تعقيب قرار خواهند گرفت. به علاوه تخلف اين قبيل اشخاص حسب مورد در هيئتهاي رسيدگي به تخلفات اداري يا هيئتهاي انضباطي مشابه رسيدگي و مجازات اداري مقرر نيز در مورد آنان اعمال خواهد شد.
تبصره- در موارد اختراع، موضوع تابع قوانين و مقررات مربوط خواهد بود.

ماده ۳۰
قبول تقاضاي ثبت اختراع و نيز ثبت نرم‌افزار، مانع اعتراض و ادعاي حق از ناحيه اشخاص ديگر نخواهد بود و افراد ذي‌حق مي‌توانند به مراجع صالحه قضايي مراجعه نمايند.

ماده ۳۱
چنان‌چه متقاضي ثبت نرم‌افزار نسبت به تصميم شوراي عالي انفورماتيك و يا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اعتراض داشته باشد، حسب مورد مي‌تواند در شوراي ياد شده و يا كميته‌اي كه توسط وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي تعيين مي‌شود تقاضاي تجديد نظر و رسيدگي مجدد نمايد.
قسمت دوم - نظام صنفي رايانه‌اي
بخش اول - تعاريف مربوط به نظام صنفي رايانه‌اي:
ماده ۳۲
اصطلاحات اختصاري زير در معاني مشروح مربوط به كار مي‌رود:
۱- نظام صنفي رايانه‌اي: قواعد و مقرراتي است كه در جهت ساماندهي، ايجاد تشكيلات، تعيين وظايف و نظم‌بخشي به فعاليت تجاري رايانه‌اي مجاز و حمايت از حقوق پديد ‌آورندگان نرم‌افزار وضع، و تحت نظارت شوراي عالي انفورماتيك كشور تنظيم و تنسيق مي‌گردد و از اين پس «نظام صنفي رايانه‌اي» خوانده مي‌شود.
۲- فرد صنفي: شخص حقيقي يا حقوقي است كه فعاليت خود را در زمينه امور تحقيقاتي، طراحي، توليدي، خدماتي، تجاري رايانه‌اي (اعم از سخت‌افزار، نرم‌افزار و شبكه‌هاي اطلاع‌رساني) قرار مي‌دهد.
تبصره ۱- ايجاد هر گونه مركز پژوهشي، تحقيقاتي منوط به رعايت ضوابط قانوني مربوط است.
تبصره ۲- اشخاص حقيقي يا حقوقي كه طبق اين آيين‌نامه و قانون مجوز فعاليت، پروانه تأسيس يا بهره‌برداري مي‌گيرند، چنان‌چه مبادرت به عرضه مستقيم كالا يا خدمات به مصرف كننده نمايند، مكلف‌اند علاوه بر رعايت اين آيين‌نامه بر اساس مقررات مربوط نسبت به اخذ پروانه كسب و مجوزهاي مربوط از مراجع ذي‌ربط اقدام كنند.
۳- واحد صنفي: هر واحد اقتصادي كه توسط فرد صنفي رايانه‌اي با اخذ پروانه كسب يا مجوز لازم براي فعاليت موضوع بند ”۲“ اين ماده داير مي‌گردد، واحد صنفي ناميده مي‌شود.
۴- عضو صنف: دانش آموختگان رشته‌هاي كامپيوتر، مهندسي برق، رياضي و رشته‌هاي مرتبط كه حداقل دو سال از زمان فارغ‌التحصيلي آنان در رشته‌هاي مزبور گذشته و يا در آزموني كه به همين منظور از سوي نظام صنفي رايانه‌اي برگزار مي‌گردد، موفقيت لازم را احراز نمايند، به عنوان شخص حقيقي به عضويت نظام ياد شده درمي‌‌آيد.