حمایت از پیامرسانهای ایرانی و خارجی بعد از رفع فیلتر از تلگرام همچنان یک بحث اصلی در فضای اینترنت است.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
حمایت از پیامرسانهای ایرانی و خارجی بعد از رفع فیلتر از تلگرام همچنان یک بحث اصلی در فضای اینترنت است.
به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، هفته قبل حدود ۱۷۰ نماینده مجلس طی نامهای به رئیسجمهوری خواستار حمایت از پیامرسانهای ایرانی شدند و همزمان دبیر شورای عالی فضای مجازی هم از اعطای وام بیبهره ۵ میلیاردی به هر پیامرسان داخلی خبر داد.
این اخبار واکنشهای گستردهای را در فضای مجازی به دنبال داشت. بسیاری از کاربران در مورد ایجاد یک فضای انحصاری دیگر مانند خودرو در کشور هشدار دادند. از سوی دیگر برخی از فعالان کسبوکارهای اینترنتی نیز تاکید کردند که مدل حمایت مالی از کسبوکارهای داخلی نه بهصورت اعطای وام که باید در بستر ایجاد اکوسیستم مناسب رشد صورت گیرد. اتفاقی که به گفته کاربران درنهایت به ایجاد برندهای قدرتمند ایرانی منجر میشود. با گسترده شدن نفوذ اینترنت و تاثیر آن بر تحولات اجتماعی و سیاسی حالا نه فقط دولتمردان بلکه هر مسئولی در کشور مشغول ارائه مدل موردنظر خود برای اینترنت است. از مسئولان سابق گرفته تا تریبونهای مختلف مثل نماز جمعه یا برنامههای تلویزیونی حالا همه به نوعی در حال ارائه نوعی راهحل برای حمایت از پیامرسانهای ملی هستند. اما آیا پیامرسانها تنها کسبوکارهای اینترنتی هستند که نیاز به حمایت دارند؟ اگر حضور این اپلیکیشنها برای فضای اینترنت ایران اینقدر ضروری است نحوه حمایت آنها در برابر رقیب خارجی چگونه باید باشد؟
تجربه ناموفق حمایت از سرویسهای ملی طی دو دهه اخیر، دولتها همواره تلاش کردهاند که نسخههایی را برای آنچه تصور میکرده مدل مناسب توسعه اینترنت در کشور است بپیچند. بهعنوان نمونه برای بیش از یک دهه حمایت از جستوجوگرهای ملی بهعنوان گزینهای برای توسعه مطلوب آیتی در کشور دنبال شده و به گفته خود مسئولان میلیاردها تومان هزینه آن شدهاست. معاون برنامهریزی وقت وزارت ارتباطات در سال ۹۳ هنگام رونمایی از موتور جستوجوی ملی یوز به خبرنگاران گفت که این جستوجوگر تا آن زمان ۷ میلیارد تومان هزینه برای این وزارتخانه داشتهاست. با این حال به گفته برات قنبری این حوزه نیاز به سرمایهگذاریهای کلان داشته و ۷ میلیارد تومان تمام هزینهای نیست که دولت قرار است در این حوزه انجام دهد بلکه کشور نیاز به سرمایهگذاری ۱۷۰ میلیارد تومانی در پروژههای جستوجوگر یا جویشگر ملی دارد. با این حال با گذشت سه سال جستوجوگر ملی یوز جایگاهی بهتر از رتبه ۲۳۱۷ الکسا ندارد. سایر جستوجوگرهای ملی نیز نتوانستهاند سهم قابلتوجهی از گوگل بگیرند و این نشان میدهد که استراتژی حمایت مستقیم از یک سرویس ولو با سرمایه کلان و در سطح کشوری قادر به قانع کردن مردم برای استفاده از آن سرویس نبودهاست.
به نظر میرسد با وضعیتی که برای پیامرسان تلگرام پیش آمده حالا همان تجربه با موضوع حمایت از سرویس ایرانی یا پیامرسان ایرانی در حال تکرار شدن است. هفته گذشته فیروزآبادی،دبیر شورای عالی فضای مجازی در یک گفتوگو گفت که مصوبهای در این شورا درباره حمایت از پیامرسانهای داخلی ابلاغ شدهاست که بهوسیله آن وام بدون بهره تا سقف ۵ میلیارد تومان به تمامی پیامرسانهای داخلی داده میشود. به گفته فیروزآبادی همچنین برای حمایت از پیامرسانهای داخلی به تمامی آنها مکان و تخفیف پهنای باند داده شدهاست که هزینه استفاده مردم از پیامرسان داخلی با یکسوم تعرفه عادی محاسبه شود.
فضای مساعد رشد شرکتهای اینترنتی شرکتهای اینترنتی چگونه رشد میکنند؟ با حمایت دولت، پرداخت وام یا تسهیلات دیگر؟ نگاهی به تجربه دنیا نشاندهنده این موضوع است که دولتها زمانی در حمایت از کسبوکارهای محلی خود موفق بودهاند که قدرت و منابع خود را در جهت ایجاد فضای مساعد رشد نوآوری و کسبوکارهای نوآور هزینه کردهاند. بهعنوان نمونه امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، بهمحض در دست گرفتن سکان هدایت این کشور برنامههایی را برای حمایت از کارآفرینی در این کشور به اجرا گذاشت، اما این برنامهها عمدتا بر حضور افراد مستعد از سراسر دنیا (با ایجاد تسهیلات ویزای کارآفرینی) یا ایجاد محیطهای رشد کسبوکارهای کوچک نوآور مثل کارخانههای رشد استارتآپی (همانند ایستگاه F) متمرکز است. در چین که اخیرا در یک تریبون بهعنوان الگو به مسئولان ارتباطی کشور پیشنهاد شده تعامل بسیار گستردهای با کارآفرینان خارجی وجود دارد و محیط بسیار مساعدی برای حضور شرکتهای بینالمللی در آن فراهم شدهاست. بدون حضور شرکت اوبر در بازار چین رقیب محلی آن DIDI قادر به ارائه سرویسی در سطح جهانی نبود و فضای رقابتی به کسبوکار محلی اجازه رشد داد. اکوسیستم مورد نیاز رشد شرکتهای اینترنتی شامل نقاط مختلفی است. از رویدادها و محیطهای نوآورانه گرفته تا قوانین و مقررات مشوق ایجاد کسبوکارهای نوپا.
تامین مالی کسبوکارهای نوپا اما برای کسبوکارهای متوسط هم دغدغههای دیگری اضافه میشود. دغدغه تامین مالی یکی از مهمترین آنهاست. هفته گذشته وزارت اقتصاد و وزارت ارتباطات تفاهمنامهای امضا کردند که بر اساس آن تامین مالی جمعی به یکی از منابع تامین مالی استارتآپها منجر شود. بر اساس آییننامه مفصلی که حالا برای این منظور نوشته شده موضوع تامین مالی پروژههای استارتآپی قرار است در قالب مدلی در بورس انجام گیرد. جزییات این مدل تامین مالی هنوز واضح نیست، ولی به نظر میرسد دولت تلاش کرده دغدغه تامین مالی را باز از روشی تحت نظارت خودش پیش ببرد.
در نمونههای جهانی تامین مالی استارتآپها عمدتا از سوی شرکتهای سرمایهگذاری خصوصی یا دانشگاهها یا از طریق شرکتهای بزرگ انجام میگیرد. دولتها در تمام نقاطی که الگوهای بزرگی برای استارتآپها ایجاد شدهاند دخالت خود را به حداقل رساندهاند، اما در ایران اوضاع چندان هموار نیست. هرچند فضای کسبوکارهای نوپا همانند اسنپ و تپسی جامعه را با این نوع کسبوکارها آشنا کردهاست، اما موضوع نیاز این شرکتها به مدل سرمایه مشخص هنوز از سوی فضای سرمایهگذاری کشور بهدرستی درک نشدهاست. به همین جهت حتی در مواردی شاهد حضور بانکها در مقام سرمایهگذار در این کسبوکارها هستیم چیزی که با فضا و ماموریت بانکها همخوان نیست. از سمت دیگر ادامه پیدا کردن فضای شک و تردید در سرمایهگذاری خارجی را هم باید به نقاط منفی این فضا اضافه کرد و در کنار آن ناشناخته بودن مدل سرمایهگذاری جسورانه برای سرمایهگذار سنتی ایران که اساسا عادتی به ریسک سرمایهگذاری نکردهاست.
چالشهای دیگر داشتن یک یا چند پیامرسان ایرانی که امکانات، قدرت و نفوذی در سطح ایران و سپس جهان داشتهباشند آرزوی محالی نیست، اما مسیر توسعه آیتی و کسبوکارهای اینترنتی در ایران فقط پیامرسانها نیستند، ولی حتی رشد پیامرسانها هم نیازمند ایجاد اکوسیستمی است که در آن رشد متوازنی در همه ابعاد نوآوری ایجاد شود. پیامرسان موفقی مثل ویچت در چین امروزه یک پلتفرم همهکاره است. رسیدن به چنین جایگاهی بدون ایجاد رشد متوازن نوآوری وتکنولوژی در این کشور غیر ممکن است و اگر دولت چین میلیاردها دلار هم خرج این پیامرسان میکرد قادر به رقابت با رقبای ژاپنی و آمریکایی نبود.
اگر دولتی مثل چین در ایجاد سرویسهای بومی بزرگی مثل علیبابا، JD، DIDI و ویچت موفق بودهاست دلیل آن را باید از یک دهه قبل جستوجو کرد؛ جایی که این کشور بستر بزرگی را از فضای تعاملی در حوزههای تکنولوژی و اقتصاد با جهان ایجاد کرد. چینیها در سالهایی که سرویسهای اینترنتی ضعیفی داشتند به دنبال فیلتر کردن و بستن رقبای خارجی نرفتند.
امروز چین اما در جایگاهی از تکنولوژی و اقتصاد جهان ایستادهاست که حتی شرکتی چون اپل را وادار میکند تا سرورهای iCloud را در داخل این کشور قرار دهد. در ایران هنوز بخشهای مختلف دولت هم بر سر حمایت از کسبوکارهای نوپا متفقالقول نیستند، چنانکه هفته گذشته شاهد آن بودیم که بخشی از دولت - وزارت کار - در حمایت از کسبوکارهای سنتی به دادستانی شکایت برد و باعث فیلتر شدن تعدادی از کسبوکارهای اینترنتی در حوزه کاریابی شد. البته در کمتر از چند روز با پیگیری وزارت ارتباطات شاهد تصمیم دولت برای بازکردن این کسبوکارها و ایجاد کمیتهای برای جلوگیری از شکایت مستقیم بخشهای دولتی از استارتآپها بودیم.
کارآفرینان ایرانی به چنین حرکتهای حمایتی دولتی بیشتر از حمایت میلیاردی نیاز دارند.